Giant Steps

Eens feliciteerde ik een leerlinge van mij met haar verjaardag. Had zij leuke cadeau’s gekregen, was mijn vraag. Ja zeker: haar oom had haar een nummer uit de iTunes Store geschonken. Dat noem ik nog eens een originele attentie voor een tiener. Mocht ik weten welke? Mijn belangstelling (het ging om muziek) was beslist oprecht. “Giant Steps, maar ik heb het nog niet beluisterd…”

Het is een bekend feit dat John Coltrane nooit zijn meesterstuk ‘Giant Steps’ live heeft uitgevoerd. Het stuk is domweg beremoeilijk. Niet zozeer voor Coltrane zelf – de componist moet toch in staat zijn zijn eigen stukken naar behoren uit te voeren? Nee, het waren met name zijn begeleiders, vooral de pianisten (toch niet de kleinsten als Tommy Flanagan en Cedar Walton), die er moeite mee hadden. De akkoorden spelen, dat gaat wel, maar daarover soleren, dat blijkt een helse toer.

Ik kan mij goed mijn eerste poging herinneren ‘Giant Steps’ te spelen. Het thema ging wel (eenvoudig notenbeeld, niet waar?), maar de solo was een ramp. Het akkoordenschema bood geen enkel houvast, althans toen niet. B6 D7 | G6 Bb7 | Eb6 | Am9 D7 … waar gaat dat naartoe? Groot was mijn bewondering voor de saxofonisten die het stuk ogenschijnlijk foutloos konden spelen.

Een dag geleden heb ik GS een herkansing gegeven, maar niet eerder dan na enige voorstudie. Een paar vaststellingen…

  • GS is een voorbeeld van Coltrane’s stijl om akkoorden gelaagd te spelen, zijn ‘sheets of sound‘. In de praktijk wil dat zeggen dat hij akkoord op akkoord stapelt en dat snel. In totaal moet de muzikant zich iedere chorus door 26 akkoorden heen worstelen.
  • Het stuk is een typisch voorbeeld van ‘Coltrane changes‘, een door hem in ‘Countdown’ geïntroduceerde progressie van akkoorden. In een standaard II-V-I progressie, voegt hij tussen het eerste (II) en tweede (V) akkoord een eigen keur aan akkoorden (met de sprongen kleine secunde, grote kwart, kleine terts, grote kwart, kleine terts). Vier maten Cm7 | F7 | Bb | % | worden dan Cm7 Db7 | Gb A7 | D F7 | Bb |. Vanaf de Db7 is dat driemaal een V-I progressie.
  • Binnen de kwintencirkel (zie hieronder) zijn er vier combinaties te maken met drie tonen (‘major thirds‘) die steeds precies een volle terts van elkaar af liggen: C-E-G#, G-B-Eb, D-F#-Bb enz.
    kwintencirkel-met-volle-kwarten
    In GS zie je in de eerste helft van het schema, in de maten 1-3 en 5-7 om precies te zijn, de dalende progressie B-G-Eb en G-Eb-B; in de maten 4 en 8 staan II-V akkoorden die aan de I voorafgaan in de steeds daarop volgende maat.
  • De tweede helft van GS, gerekend vanaf de achtste maat, is een snelle opeenvolging van II-V-I, om de twee maten wel te verstaan. De II’s (maten 8, 10, 12, 14 en 16) staan op een afstand van een volle terts van elkaar (als ‘major thirds’, zie boven): F – A – C# – F – C# (alle dominant mineur).

Nu schiet het op! Vanavond pak ik m’n sax weer op en ben voornemens GS als met hernieuwde kennis aan te pakken. Het grootste struikelblok bij het soleren zullen de eerste zeven maten zijn; vanaf de achtste maat zijn het snelle II-V-I patronen. De toonladders die steeds terugkeren, zijn te reduceren tot die van B, G en Eb. Voor de duidelijkheid gaat dat om de vier maten als volgt:
B | G | Eb | G
G | Eb | B | G
Eb | G | G | B
B | Eb | Eb | B

Zo dat is eruit. Giant Steps, een waardige titel voor deze parel. Ik laat in het midden of het nummer zijn naam dankt aan de sprongen die de akkoorden in dit stuk maken, of aan het grote lijden dat John Coltrane zojuist achter de rug heeft gelaten na de zoveelste periode van heroïneverslaving en drankmisbruik. Miles Davis had in ieder geval genoeg van hem en Trane uit zijn band gezet in 1959 (niet voor de eerste keer overigens).

(Om de onderstaande nummers te kunnen beluisteren moet je Spotify op je device hebben.)

Hieronder heb je de moederopnames aller opnames, Giant Steps uit 1960. Bezetting: John Coltrane (ts), Tommy Flanagan (p), Paul Chambers (b), Art Taylor (dr).

Toots Thielemans speelt hem met tempowisselingen op Images (1975), alleen door piano begeleid (Joanne Brackeen):

Pat Metheny (met zijn trio – Larry Grenadier op bas en Bill Stewart op drums) speelt het op zijn album Trio 99-00 (2000):

Off the record:
De nog jonge Branford Marsalis speelt het stuk op het Newport Jazz Festival van 1987 en dat gaat niet helemaal goed.
Chris Potter speelt het solo tijdens een workshop (Stanford Univ., 7 augustus 2013?).
Bob Mintzer en Michael Brecker vechten het met elkaar uit op Twin Tenors (1994).

Een reactie op “Giant Steps

  1. Wederom goed stuk. Iets voor conservatorium studenten stream jazz.

Geen reacties meer mogelijk.