Caravan

Voor de verandering vallen we met de deur in huis. Laat je een minuutje meevoeren op de klanken van ‘Caravan’.

↑ SWR Big Band o.l.v. Bob Mintzer speelt ‘Caravan’ (Stuttgart 1999).

Caravan is een klassieker. Het stuk wordt bij alle gelegenheden en op vele locaties gespeeld. Ooit heb ikzelf het horen spelen tijdens een trapeze-act in een circusvoorstelling. Youtube, Soundcloud, Spotify: overal kom je het tegen. Iedereen waagt zich eraan, met wisselend succes.

Het stuk stamt uit 1936 en het verhaal wil dat de eerste maten zijn voorgespeeld door Juan Tizol, vaste trombonist van het ensemble van Duke Ellington. Het thema is door hen samen uitgewerkt en de eerste opname is een uitvoering van Ellingtons septet. In 1937 volgt de opname met zijn big band (hier is de versie uit 1952). De meeste arrangementen zijn van de hand van Billy Strayhorn.

Enkele sheets van diverse partijen in Ellingtons uitvoering bestaan nog. Alle zijn handgeschreven en her en der voorzien van commentaar, accentueringen, doorhalingen et&. Op de blaadjes staan overigens niet de instrumenten, maar de namen van de instrumentalisten. Duke had een persoonlijke band met zijn bandleden.


↑ Trompetpartij van Cootie Williams (bron: americanhistory.si.edu).

Het stuk is erg suggestief. Met een beetje fantasie zie je een sliert kamelen zich door de woestijn een weg banen of een slangenbezweerder een cobra uit de mand toveren of een buikdanseres voor de Bey in Palmyra met haar heupen wiegen. Ik denk dat de meeste blazers, op z’n minst vanuit het onderbewuste, voor de tweede visualisering kiezen. Mijn keuze houd ik voor me.

Het stuk blinkt uit door zijn eenvoud. Duke heeft wel iets bijzonders gedaan door de maten te ‘verdubbelen’, want i.p.v. 32 maten in een AABA-schema zijn het er 64 geworden. Twee akkoorden bepalen het verloop in het A’tje: C7 in de eerste twaalf maten (een Edim dient als opstap), Fm6 in de laatste vier. Het B’tje laat een 6-2-5-1 progressie zien: F – Bb – Eb -Ab, telkens vier maten. Ik zei het al: het is simpelheid ten top.

 

↑ Lead sheet van ‘Caravan’.

Caravan is vrij snel voorzien van een songtekst. Het was Irving Mills, manager van Ellingtons band, die met de woorden kwam. Zijn naam staat vaak als derde vermeld op de muziekbladen van het nummer.

Night
And stars above that shine so bright
The myst’ry of their fading light
That shines upon our caravan

Sleep
Upon my shoulder as we creep
Across the sands so I may keep
This mem’ry of our caravan

This… is so exciting
You… are so inviting
Resting in my arms
As I thrill to the magic charms

Of you
Beside me here beneath the blue
My dream of love is coming true
Within our desert caravan

Nu denkt iedereen dat het soleren over het thema net zo gemakkelijk is als het notenbeeld zich laat aanzien. Ik kan mij vergissen, maar de bandleden van Duke lijken ook te worstelen met hun solo’s op de opname van 1952 (zie boven). Magistraal is de linkerhand van de orkestleider en het thema gespeeld door Juan Tizol op ventieltrombone. De rest trekt enkele maffe lijntjes en doet duidelijk voor hen onder.

Zelf voel ik mij, als ik soleer op dit stuk, een zoekende in de woestijn (en vind geen kameel om verder te komen). Ik denk dan met jaloezie aan de violist die op zijn zolderkamer iedere dag studeerde en sinds een paar maanden alleen maar de A streek, dit tot ergernis van zijn vrouw die er hoofdpijn van kreeg. Op een dag hield zij het niet meer en onderbrak zijn studie. “Waarom speel je de laatste tijd toch altijd hetzelfde? Anderen spelen toonladders en akkoorden.” Hierop kwam het antwoord: “Die anderen zijn nog zoekende, ík heb de juiste toon gevonden.”

Soleren op een enkel akkoord valt tegen. Neem nu de solopartij op ‘A Beautiful Day’ van Gare du Nord. Het zijn pakweg zestien maten die moeten worden gevuld over één akkoord, de C groot. Ik worstel ermee, maar hier slaat de trompettist zich er moeiteloos door heen. Geen wonder, want Jan van Duikeren is niet de minste in zijn klasse.

‘A Beautiful Day’, trompetsolo (Sex ’n Jazz, 2010).

Ik kom terug op het openingsnummer, dat van de SWR Big Band. Wat doet Bob Mintzer dat zijn solo (hij speelt de chorus tweemaal) wél klinkt? Ik denk dat hij in het A’tje vanuit het C7-akkoord graag de Bb speelt in combinatie met de C#, want die zit weer in het Edim (Gdim mag ook of Bbdim of C#dim, alle zijn uitwisselbaar) van de eerste twee tellen. Het B’tje is een Gershwin bridge en zo’n progressie moet haast vanzelf gaan.

Solo van Bob Mintzer bij de SWR Big Band (eerste chorus, Stuttgart 1999).

(Om de volgende nummers te beluisteren moet je Spotify op je device hebben.)

Tot besluit drie versies van het nummer, een willekeurige keuze. Vele televisiekijkers zullen de melodie van ‘Caravan’ herkennen als het deuntje bij het quizprogramma ‘Wie van de drie?’ Het is de versie van gitarist Wes Montgomery (Movin’ Wes, 1964).

Thelonious Monk (Thelonious Monk Plays Duke Ellington, 1955) speelt het heel minimalistisch en slechts begeleid door Oscar Pettiford op bas en Kenny Clark op drums.

Michel Petrucciani, zoals vaker, speelt hem geheel solo (Jazz Inspiration, 2011), heel eigenzinnig met mooie blue notes gespeeld en in de A’tjes een linkerhand ostinato.

Ik ga maar weer eens aan de slag. Die buikdanseres, daar ga ik voor.