Vanwege ontstoken bijholtes heb ik laatst mijn huisarts bezocht. Het viel allemaal wel mee, vond hij. ‘Kan het echt geen kwaad? Ik speel saxofoon.’ Zijn gezicht betrok. Na enig aandringen bekende hij van vele saxofonisten te weten dat die aan longembolie leden. Zo kan het wel weer. Een slecht gebit lijkt mij al een regelrechte ramp voor een bespeler van een blaasinstrument, laat staan ademnood.

Thuis heb ik mij na een paracetamolletje verdiept in de laatste levensuren van diverse jazzgiganten. Longembolie ben ik zo gauw niet tegengekomen, wel de te verwachten diverse soorten van verslaving. Hoog is verder de correlatie sax vs. ongeluk uit onverwachte hoek.

Een selectie …

Leon Brown Berry 1908-1941, meer bekend onder de naam Chu Berry, speelde oorspronkelijk op altsax. Zijn bijnaam dankt hij aan zijn Aziatisch uiterlijk (‘Chen-Chau Chu’), volgens anderen ook aan de kauwende (‘chew’) beweging met zijn kaken als hij aan het spelen was. Als tenorist speelde hij op een Conn Transitional. De New Wonders Series II uit de fabriek van Conn heeft om onopgehelderde redenen de alias ‘Chu Berry’ gekregen, terwijl Chu hierop nooit heeft gespeeld.

De combinatie saxofonist en vierwieler is niet altijd een gelukkige geweest. Chu was lid van de Cab Calloway Band en met enkele andere leden van de band voor een optreden op weg naar Canada. De auto raakte in een slip en belandde tegen een pijler van een brug. Dat was maandag 27 oktober 1941. Drie dagen later is hij in het ziekenhuis overleden.

Chu had een compacte stijl van spelen; hij had genoeg aan acht maten om een prachtige lijn neer te zetten, precies iets wat je in een band van grotere bezetting kon gebruiken. Een van zijn laatste opnames is ‘Blowing Up a Breeze‘ (28 augustus 1941).

Charlie Parker (1920-1955) was net 16, toen hij bij anderen in een auto op 31 oktober 1936 (Allerheiligen, Halloween) werd aangereden. De morphine die de artsen voorschreven om pijn aan rug en ribben te stillen, is hij blijven gebruiken. De morphine is heroïne geworden en hij is er nooit meer vanaf gekomen. Hij was slechts korte tijd clean na afgekickt te zijn in het Camarillo State Mental Hospital (Ventura County, California).

In die periode componeerde hij ‘Relaxin’ at Camarillo’. In de weekeinden had hij vrij af en ging hij weer optreden. Hij trad toe tot de band van Dizzy Gillespie die naar Los Angeles was gekomen. De verleiding van druggebruik was groot, maar je kon in het westen er moeilijker aan komen dan in New York. Excessief drankgebruik was het alternatief.

Over aanrijdingen gesproken… Ik kan mij Dizzy Gillespie met zijn lichaamsbouw niet voorstellen op een fiets, maar die ene keer dat hij fietste, werd hij aangereden. Naar eigen zeggen heeft hij daarna de hoge Bb niet meer kunnen blazen, maar dit terzijde.

Charlie’s laatste opname schijnt ‘I Love Paris’ (Charlie Parker Plays Cole Porter, 1954) te zijn geweest en dateert van 10 december 1954. Hij stierf drie maanden later.
(Om de onderstaande muziek te kunnen beluisteren moet je Spotify op je device hebben.)

John Coltrane (1926-1967) had zo zijn nukken. Tamelijk onschuldig, maar wel zeer ergerlijk was zijn gewoonte om tijdens studiosessies op het laatste moment met nieuwe stukken te komen (zo ook bij Giant Steps). Het dreef zijn medemusici tot wanhoop. De andere kant van Trane was zijn toenemende afhankelijkheid van drugs. In 1957 is hij om die reden door Miles Davis uit zijn kwintet gezet. Het moet worden toegegeven: Coltrane kon hard voor zichzelf zijn. Na een maand cold turkey schijnt hij de laatste jaren van zijn leven schoon te zijn geweest (en heeft hij volgens velen nog prachtige albums gemaakt). Zijn vroege dood kwam alsnog onverwacht. Te laat onderkende hepatitis is uitgemond in onherstelbare leverkanker.

Coltrane speelde op zijn laatste album alleen onder begeleiding van drummer Rashied Ali. Nou ja, begeleiding… Het is free jazz en de twee spelen bijna letterlijk op twee gescheiden sporen. Het is of hij in die interstellaire wandeling zijn laatste adem uitblaast. De laatste sax, een Selmer Mark VI (bouwjaar 1965; voor de beste exemplaren uit Selmers stal moet je enkele jaren eerder zijn) is door zijn zoon Ravi gedoneerd aan het National Museum of National History (‘Smithsonian’) in Washington. Het ligt daar te liggen en wordt niet meer bespeeld.

Eric Dolphy (1928-1964) leidde vanaf zijn dertigste – zijn doorbraak kwam in 1958 – een intensief zwervend bestaan. Zijn laatste tour maakte hij als lid van het sextet van Charles Mingus en bracht hem in Europa. Na een concert in Oslo besloot hij te blijven (hij had een serieuze relatie gekregen met een danseres in Parijs). Hij heeft zelfs even met Mischa Mengelberg en Han Bennink opnames gemaakt in Hilversum!

Korte tijd later verbleef hij in Berlijn, waar hij plotseling in een coma geraakte. Zonder het te weten was hij zwaar diabetespatiënt. Volgens een van de vele lezingen hebben de doktoren in het ziekenhuis waar hij was opgenomen, geen actie ondernomen. De zoveelste jazzmusicus met een drankprobleem of overdosis aan heroïne… laat hem maar uitslapen, moeten zij hebben gedacht. Mocht ik ooit Berlijn aandoen op 29 juni, zal ik een rouwbandje om mijn arm dragen.

Dolphy’s laatste album was Out to Lunch! Bij mijn weten is er vóór 1964 geen jazz gespeeld met de basklarinet als leading instrument.

Chet Baker (1929-1988) deed ervaring op als trompettist in militaire bands. Hij is een typisch vertegenwoordiger van de West Coast sound. Hij viel ook op door zijn zangkunsten. Hij had een zwoele stem en beschikte over de goede timing – zijn James Dean look deed de rest. Hij kon een filmrol krijgen, maar gaf de voorkeur aan een bestaan als trompettist on the road. Een uit de hand gelopen ruzie op straat heeft hem zijn voortanden gekost, maar Chet was een doorzetter en herwon zijn embouchure na implantatie van een nieuw gebit.

Zijn eerste aanraking met hard drugs in 1957 is een keten gebleken voor de rest van zijn leven. In 1960 belandde hij, betrapt op het gebruik van een overdosis aan heroïne, in Italië in de gevangenis voor de duur van een jaar. Sinds 1956 kwam hij regelmatig in dat land. In 1958 ging hij op tournee met een viertal jazzmusici uit Lucca, waar hij regelmatig kwam. Als hij daar was, logeerde hij in Albergo Universo, kamer 15. Hij had de gewoonte om, gezeten in de vensterbank, de mensen op de Piazza Napoleone met een solo te verrassen.

Dat van die vensterbank had hij misschien beter kunnen laten. Op 13 mei 1988 werd zijn lichaam met verbrijzeld hoofd aangetroffen op de stoep voor Hotel Prins Hendrik, in Amsterdam. Hij zou op zijn kamer, vol heroïne en cocaïne, frisse lucht hebben gewild en bij het openen van het venster zijn evenwicht hebben verloren. Kamer 210 valt nog steeds te boeken, maar ik zou er niet rustig slapen.

Zijn laatste opnames staan op My Favourite Songs Vol. 1 & 2. Dit is zijn versie van ‘Tenderly‘ (Walter Gross, 1946; begeleid door Radio Orchestra Hannover).

Lee Morgan (1938-1972) spant naar mijn smaak de kroon, voor zover je dat mag zeggen bij sterfgevallen. Hij was 19 jaar oud, toen hij in 1957 mocht meespelen met Hank Mobley (Jazz Message Nr. 2) en John Coltrane (Blue Trane). Met Art Blakey is hij voor het eerst te horen op Drums Around the Corner (1958). Wie in die jaren niets in Miles Davis zag, kwam uit bij Lee Morgan. Hij bleek een zeer productief musicus, die ook veel eigen stukken schreef.

In de nacht van 19 februari 1972 had hij een gig in Slug’s Saloon, New York City, waar hij het met een chanteur aan de stok kreeg. Voorafgaand aan zijn optreden belde hij zijn vrouw op om, mét vuurwapen, snel te komen, want het zou wel eens uit de hand kunnen lopen. Het liep met een sisser af, want tijdens de pauze keerde de rust weer en was een charmante dame aan Morgans tafel aangeschoven. Dát was zijn vrouw te veel en jalouzie deed haar de trekker overhalen.

De wegen waren door zware sneeuwval slecht te berijden en de ambulance kwam te laat, want aangekomen in het ziekenhuis was Lee Morgan letterrijk doodgebloed.

Prachtige albums zoals The Cooker (1957), Candy (1957), Expoobident (1960), Sidewinder (1963), Cornbread (1965) en vooral The Procrastinator (1967) zullen geen vervolg krijgen.

Hieronder zie je hem live Moanin’ (Bobby Timmons, 1958) spelen. Het is 1961.

Genoeg ongelukken. Ik houd het bij een laatste.

Bob Berg (1951-2002) begon als een echte hard bopper onder pianisten Horace Silver en Cedar Walton. Met Miles Davis heeft hij op één album gespeeld: You’re Under Arrest (1985). Kort hierop ging hij zijn eigen weg. Hij is herkenbaar aan zijn stevig geluid en snelle spel.

Die snelheid had hij niet, toen hij samen met zijn vrouw in zijn auto op weg was naar huis. Zij werden verrast door een vrachtwagen met een lading cement. Misschien had hij het ongeluk overleefd als hij zijn veiligheidsriem had omgedaan. Zijn laatste album heet Jazz Times Superband (2000). Hij speelt er samen met Randy Brecker (t), Dennis Chambers (dr) en Joey DeFrancesco (hammondorgel).

Longembolie, tja. Ik ga nu mijn holtes behandelen en met mijn hoofd onder een handdoek boven een stoombad hangen.